Ψηφιακά Νεκροταφεία

• Σενάριο, Σκηνοθεσία: Γιώργος Αυγερόπουλος
• Επιτόπια Έρευνα: Νίνα – Μαρία Πασχαλίδου
• Φωτογραφία: Αλέξης Μπαρζός
• Επιμέλεια - Συντονισμός έρευνας: Αποστόλης Καπαρουδάκης
• Διεύθυνση - Οργάνωση Παραγωγής: Αναστασία Σκουμπρή
• Μοντάζ: Γιάννης Μπιλίρης, Δημήτρης Νικολόπουλος, Μελέτης Πόγκας
• Πρωτότυπη Μουσική: Γιάννης Παξεβάνης

EARLIEST EXPLORER PRIZE
The World of Knowledge Film Festival
St. Petersburg, Russia
Οκτώβριος 2008

PREMIO DE RESIDUOS
Cine'Eco 2008 - Festival Internacional de Cinema e Video de Ambiente
Seia, Portugal
Οκτώβριος 2008

PREMIO ALERTA
Cine'Eco 2008 - Festival Internacional de Cinema e Video de Ambiente
Seia, Portugal
Οκτώβριος 2008

Αλήθεια… Που πάει ο υπολογιστής σου όταν πεθάνει;

Ίσως να μην γνωρίζατε ότι ο υπολογιστής σας περιέχει στο εσωτερικό του ουσίες τοξικές και καρκινογόνες, όπως μόλυβδο, φώσφορο, κάδμιο, βάριο, βηρύλλιο εξασθενές χρώμιο και υδράργυρο. Μόνο μια έγχρωμη οθόνη περιέχει κατά μέσο όρο 1,8-3,6 κιλά μόλυβδου που μπορούν να διοχετευτούν στο περιβάλλον, αν αυτή καταλήξει στην χωματερή.

Έτσι όταν το αγαπημένο μας PC πάψει να λειτουργεί, μετατρέπεται σε ένα επικίνδυνο ηλεκτρονικό απόβλητο που χρειάζεται ανακύκλωση με αυστηρές προδιαγραφές.

Όμως, οι ανεπτυγμένες χώρες, αντί να διαχειριστούν οι ίδιες τα ηλεκτρονικά τους σκουπίδια, βρίσκουν φτηνότερο να τα εξάγουν στις φτωχότερες. Υποχρεώνουν έτσι εκατομμύρια ανθρώπους να επιλέξουν την δηλητηρίαση έναντι ενός δολαρίου την ημέρα για να ξεφύγουν από την πείνα και την απόλυτη φτώχια. Ταυτόχρονα η θάλασσα, τα ποτάμια, το έδαφος και ο αέρας του πλανήτη μολύνονται ανεπανόρθωτα, υπονομεύοντας την ζωή όλων μας.

Κάθε χρόνο, έως και 50 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρονικών αποβλήτων φορτώνονται σε κοντέινερ και εξάγονται στην Κίνα, ώστε να ανακυκλωθούν και να επανενταχθούν στην αλυσίδα παραγωγής ως πρώτη ύλη. Εκεί το κόστος, είναι ως και τριάντα φορές χαμηλότερο απ’ ότι σε ένα σύγχρονο κέντρο της Ευρώπης, της Αμερικής ή της Ιαπωνίας και το σημαντικότερο, τα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος πολύ πιο «χαλαρά».

Η πόλη Γκουιγιού στην Καντώνα της Νότιας Κίνας είναι ίσως το μεγαλύτερο νεκροταφείο ηλεκτρονικών υπολογιστών του πλανήτη. Εδώ καταλήγουν κάθε ημέρα λαθραία, χιλιάδες υπολογιστές όπου τεμαχίζονται, πλένονται σε όξινα λουτρά και καίγονται για να αποσπαστούν τα πολύτιμα υλικά που περιέχουν όπως χρυσός, ασήμι, χαλκός, γυαλί και φυσικά πλαστικό.

Η πόλη Γκουιγιού στην Καντώνα της Νότιας Κίνας είναι ίσως το μεγαλύτερο νεκροταφείο ηλεκτρονικών υπολογιστών του πλανήτη. Εδώ καταλήγουν κάθε ημέρα λαθραία, χιλιάδες υπολογιστές όπου τεμαχίζονται, πλένονται σε όξινα λουτρά και καίγονται για να αποσπαστούν τα πολύτιμα υλικά που περιέχουν όπως χρυσός, ασήμι, χαλκός, γυαλί και φυσικά πλαστικό.

Όλη η πόλη μοιάζει με μια τεράστια ψηφιακή χωματερή. Πάνω της στρατιές εξαθλιωμένων εργατών, άντρες γυναίκες και ανήλικα παιδιά έχουν στήσει μικρές παράγκες σχηματίζοντας νέα χωριά. Οι περισσότεροι είναι εσωτερικοί μετανάστες που παράτησαν τα σπίτια και τη γη τους στην επαρχία και ήρθαν να δουλέψουν στην νέα κερδοφόρα βιομηχανία προς 1,50 δολάριο την μέρα. Από την Ανατολή έως τη Δύση, μαζεύουν καλώδια, σφυροκοπούν εκτυπωτές, σπάνε οθόνες, καίνε πλακέτες και ξεχωρίζουν τσιπς με γυμνά χέρια. Η πρωτόγονη διαδικασία θανάτωσης του μηχανήματος-φετίχ του σύγχρονου δυτικού κόσμου, απελευθερώνει βαριά μέταλλα που εισχωρούν στην τροφική αλυσίδα και προκαλούν τον θάνατο. Ο ενταφιασμός των υπολογιστών μολύνει το έδαφος και το νερό των ποταμών με κάδμιο, υδράργυρο, χρώμιο, κοβάλτιο, κάδμιο. Ο αέρας αναδύει μια βαριά χημική οσμή

«Για τα χρήματα οι άνθρωποι κατέστρεψαν αυτή την περιοχή», λέει ο Λι Τζιτσούν ένας από τους χιλιάδες εργάτες. «Το περιβάλλον είναι πολύ άσχημο. Όταν περπατάς βλέπεις γύρω σου μόνο σκουπίδια. Γι’ αυτό και οι άνθρωποι αποκαλούν την Γκουιγιού «Πόλη των Σκουπιδιών». Όταν δουλεύεις στη μάντρα ο αέρας είναι πολύ μολυσμένος και σίγουρα βλάπτει την υγεία σου. Αλλά εγώ βρίσκομαι πολλά χρόνια εδώ και το έχω συνηθίσει.»

Ο Κου, το τοπικός γιατρός προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις δεκάδες ασθένειες που πλήττουν τον πληθυσμό με φτηνά φάρμακα της δυτικής ιατρικής και με παραδοσιακά βότανα.

«Οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος είναι στα ύψη», λέει. «Πολύ συχνά ο κόσμος υποφέρει από φυματίωση. Αλλά και από καρκίνο του συκωτιού, καρκίνο του στομάχου, καρκίνο του οισοφάγου, καρκίνο του λάρυγγα, ο οποίος είναι μια συνηθισμένη αρρώστια σε αυτή την περιοχή.»

Ο ανεπτυγμένος μας δυτικός πολιτισμός φροντίζει να σπρώχνει στα κρυφά τα τοξικά του απόβλητα κάτω από το φτηνό χαλί των υπό-ανάπτυξη χωρών.

Παρά το γεγονός ότι η διεθνής Συνθήκη Μπάσελ απαγορεύει την εξαγωγή επικίνδυνων αποβλήτων από τις πλούσιες στις φτωχές χώρες, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία (δηλαδή τα πιο τεχνολογικώς ανεπτυγμένα έθνη) έχουν αρνηθεί να την υπογράψουν. Αλλά και από την Ευρωπαϊκή Ένωση που έχει επικυρώσει την συνθήκη, φεύγουν διαρκώς φορτία προς την Κίνα παράνομα. Σε ελέγχους που έγιναν τον Φεβρουάριο του 2007 σε λιμάνια και οδικές αρτηρίες της Ευρώπης εντοπίστηκαν 84 λαθραία φορτία επικίνδυνων ηλεκτρονικών αποβλήτων.

Την ίδια ώρα οι κινέζικες αρχές εθελοτυφλούν παρά το γεγονός ότι η χώρα έχει απαγορεύσει την εισαγωγή της ηλεκτρονικής μας σαβούρας με νόμο από το 2002.

Ο λόγοι είναι δύο: Εκατομμύρια άνθρωποι επιβιώνουν από την ανακύκλωση, ενώ οι κρατικοί αξιωματούχοι χρηματίζονται για να κάνουν τα στραβά μάτια.

Οι μεγάλες πολυεθνικές κατασκευής ηλεκτρονικών υπολογιστών γνωρίζουν καλά τις επιπτώσεις που έχουν τα προϊόντα τους στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Άλλωστε ήταν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι τους, που την δεκαετία του 70 στη Silicon Valley, έπεσαν πρώτοι θύματα των τοξικών ουσιών, εμφανίζοντας καρκίνους διαφόρων μορφών.

Οι οικολογικές οργανώσεις πιέζουν ώστε οι κατασκευάστριες εταιρείες να φτιάξουν οικολογικούς υπολογιστές χωρίς τοξικές ουσίες και το σημαντικότερο να είναι υπεύθυνες για τον πλήρη κύκλο ζωής του προϊόντος που πουλάνε.

«Όταν ο υπολογιστής γίνει ένα άχρηστο σκουπίδι», λέει ο κ. Πίνγκ διευθυντής της Κινέζικης GreenPeace, «θα πρέπει να τον πάρουν πίσω να τον ανακυκλώσουν και να διαχειριστούν τις τοξικές ουσίες. Αυτό το σύστημα δίνει ένα κίνητρο στις εταιρείες να βάλουν περισσότερα χρήματα στην έρευνα «καθαρής» τεχνολογίας καθώς έτσι θα πληρώνουν λιγότερα όταν το προϊόν κλείσει τον κύκλο του. Δεν θα έχουν να διαχειριστούν τοξικές ουσίες, κάτι το οποίο κοστίζει πολύ.»

Μόνο στις ΗΠΑ, 315 εκατομμύρια υπολογιστές είναι ήδη, ή θα θεωρηθούν σύντομα, απαρχαιωμένοι. Το 2009, ο τζίρος της παγκόσμιας αγοράς των ηλεκτρονικών αποβλήτων αναμένεται να αγγίξει τα 11 δισεκατομμύρια δολάρια. Έως το 2010 η ποσότητα των ηλεκτρονικών αποβλήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα φτάνει τα 12 εκατομμύρια τόνους ετησίως.

Ο «Εξάντας» ακολούθησε την διαδρομή της στρεβλής ανάπτυξης που δολοφονεί ανθρώπους στον τρίτο κόσμο και υπονομεύει το μέλλον του πλανήτη. Από την Silicon Valley, την Μέκκα της υψηλής τεχνολογίας στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, ως την Κίνα της οποίας ολόκληρες επαρχίες, ζουν από την ανακύκλωση ηλεκτρονικών αποβλήτων με ενδιάμεσους σταθμούς, το Σιάτλ των ΗΠΑ και το Λονδίνο, κατέγραψε εικόνες που μόνο ευχάριστες δεν είναι. Ούτε για την Κίνα που ετοιμάζεται να δεχθεί σε λίγους μήνες «τη μεγάλη γιορτή του αθλητισμού και της ανθρωπότητας», τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ούτε για τον «ανεπτυγμένο» δυτικό μας πολιτισμό, που φροντίζει να σπρώχνει στα κρυφά τα τοξικά του απόβλητα, κάτω από το φτηνό χαλί των υπο-ανάπτυξη χωρών.