Ο Εφιάλτης των Δανείων

• Σενάριο / Σκηνοθεσία: Γιώργος Αυγερόπουλος
• Διεύθυνση Φωτογραφίας: Αλέξης Μπαρζός
• Επιμέλεια / Συντονισμός Έρευνας: Αγγελος Αθανασόπουλος
• Οργάνωση / Διεύθυνση Παραγωγής: Αναστασία Σκουμπρή
• Επιτόπια Ερευνα / Οργάνωση Θέματος: Νίνα Μαρία Πασχαλίδου
• Μοντάζ: Γιάννης Μπιλήρης, Μελέτης Πόγκας
• Πρωτότυπη Μουσική: Γιάννης Παξεβάνης
• Δημοσιογραφική Επιμέλεια Ιστοσελίδας: Αποστόλης Καπαρουδάκης
• Γραφικά: Σάκης Παλπάνας

Η Αμερικανική οικονομία, περνάει σήμερα μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις της ιστορίας της. Τράπεζες καταρρέουν και οικονομικοί κολοσσοί χρεοκοπούν, συμπαρασύροντας στη δίνη όλες τις αγορές του κόσμου.

Πάνω από ένα εκατομμύριο Αμερικανοί πολίτες έχουν ήδη χάσει τα σπίτια τους σε όλη τη χώρα. Το ένα στα 538 νοικοκυριά βρίσκεται σε διαδικασία κατάσχεσης. Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν εκατομμύρια Αμερικανοί, πρόκειται να βρεθούν στο δρόμο.

Στο Κλίβελαντ του Οχάιο η κατάσταση είναι δραματική. Ολόκληρες περιοχές έχουν ερημώσει σαν να πέρασε τυφώνας. Χιλιάδες σπίτια στέκουν άδεια σαν φαντάσματα, κατεστραμμένα από επιτήδειους που ξήλωσαν ότι υπήρχε (ακόμα και τις σωληνώσεις), μόλις οι οικογένειες που ζούσαν εκεί εκδιώχθηκαν.

Ο σερίφης Ντέιβ Ρόου πετάει κάθε μέρα τουλάχιστον 10 οικογένειες στον δρόμο. «Μου έχουν τύχει πολλές περιπτώσεις εξώσεων, που λυπήθηκα τους ανθρώπους…», λέει. «Μου έτυχαν περιπτώσεις εξώσεων άλλων αστυνομικών… έπρεπε να διώξω πυροσβέστες, μου έτυχαν και ηλικιωμένοι άνθρωποι που δεν ήξεραν καθόλου γιατί τους διώχνανε έχοντας πέσει θύματα του ληστρικού δανεισμού. Και πιστέψτε με… είναι σκληρό! Αισθάνεσαι άσχημα, αλλά πρέπει να κάνεις τη δουλειά σου!»

Λέγοντας αυτά ο Σερίφης Ρόου, φτάνει στο σπίτι της Κάρεν. Μιας μέσης Αμερικανίδας που μαζί με τον άντρα της τον Μάικλ αγόρασαν το σπίτι τους το 1972. Πρόσφατα πήραν ένα δάνειο 145.000 δολαρίων για να το ανακαινίσουν. Τα πράγματα όμως πήγαν στραβά. Ο Μάικλ απολύθηκε από την δουλειά του, η Κάρεν αρρώστησε και σταμάτησε να δουλεύει. Το σπίτι όπου έζησαν για 36 ολόκληρα χρόνια κατάσχεται από την τράπεζα. «Λοιπόν, εντάξει… αν είναι να έρθει εδώ ο σερίφης με το όπλο του, τότε σίγουρα θα είμαι εδώ. Αυτά είναι ακόμα τα πράγματά μου, ακόμα και αν λένε ότι το σπίτι μου τους ανήκει! Αλλά μου κλέψανε το σπίτι μου! Δεν τους ανήκει!» λέει η Κάρεν συντετριμμένη.

«Αν είναι να μου κλέψουν το σπίτι, θα πρέπει να πληρώσουν για αυτό… θα πρέπει να πληρώσουν»

Η κρίση απλώθηκε σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Νεβάδα, Καλιφόρνια, Φλόριντα, ενώ δεν άργησε να αγγίξει ακόμη και τη «μητρόπολη του κόσμου», τη Νέα Υόρκη. Ο Ρόν που καθαρίζει σπίτια μετά από φόνους ή αυτοκτονίες τρέχει να προλάβει. «Οι αυτοκτονίες μας έχουν αυξηθεί πολύ», λέει. Συνήθως βρίσκουμε γράμματα που εξηγούν τους λόγους – οι οποίοι είναι συνήθως οικονομικοί – καθώς και δεκάδες λογαριασμούς που έχουν να πληρωθούν μήνες.»

Οι αγοραστές χάνουν τα σπίτια τους καθώς δεν μπορούν να αποπληρώσουν τα στεγαστικά δάνεια που είχαν πάρει. Τους τα παίρνουν οι τράπεζες οι οποίες όμως δεν μπορούν να τα πουλήσουν καθώς η αγορά έχει καταστραφεί. Ήταν αυτές που έδωσαν δάνεια «με 0% προκαταβολή και 100% χρηματοδότηση», «χωρίς έλεγχο εισοδήματος, χωρίς ενοχλητικά δικαιολογητικά» όπως έλεγαν τα διαφημιστικά τους σποτ με τα οποία βομβάρδιζαν και μάγευαν τον κόσμο. Και ο κόσμος πείστηκε. Άνθρωποι που δεν είχαν εισόδημα, ακόμα και άνεργοι, πίστεψαν στο αμερικάνικο όνειρο: Στο ωραίο σπίτι με την αυλή, αυτό που τόσο έντονα αντικατοπτρίστηκε στην λογοτεχνία του Στάινμπεργκ και στις ταινίες «για την αμερικάνικη οικογένεια» της δεκαετίας του 1960. Καμία άλλη κοινωνία δεν συνδύασε την απόκτηση μιας κατοικίας με την αναρρίχηση στον ταξικό ιστό και την καταξίωση, όσο η αμερικανική. Οι άνθρωποι αγόραζαν την είσοδό τους σε ένα κόσμο που ήξεραν από την αρχή πως δεν μπορούσαν να πληρώσουν, αλλά τους είχαν πει ότι μπορούσαν να τα καταφέρουν.

Τα δάνεια αυτά ονομάστηκαν «τα δάνεια του ψεύτη», λέει γελώντας ο Τζιμ Ροκάκης, Διευθυντής του Δημόσιου Ταμείου του Κλίβελαντ, που κατάγεται από την Κρήτη.

«Το 73% δεν είχαν καθόλου ή είχαν ελάχιστα τεκμήρια εισοδήματος. «Ρωτούσες κάποιον «πόσα βγάζεις» και σου έλεγε «α, βγάζω 100.000 δολάρια», όχι δεν έβγαζαν! Αλλά εάν δε ζητάς εκκαθαριστικό, αν δε ζητάς τη φορολογική δήλωση, τότε πώς να ξέρεις ότι αυτός ο άνθρωπος ψεύδεται, ε λοιπόν ψεύδονταν!»

Δεν το ήξεραν αυτό οι τράπεζες; Εξαπατήθηκαν; Φυσικά και όχι! Όλο αυτό γινόταν εις γνώσιν τους. Αλλά για ποιο λόγο οι τράπεζες να δανείζουν χρήματα σε ανθρώπους που ξέρουν από την αρχή ότι δεν θα τους τα δώσουν πίσω; Για ένα και μόνο λόγο: Για να βγάλουν περισσότερα χρήματα! Και τα χρήματα δεν θα έρχονταν από τα κατασχεμένα σπίτια, αλλά από το χρηματιστήριο! Μάλιστα, από το Χρηματιστήριο της Γουόλ Στρίτ! Με άλλα λόγια, από την στιγμή που οι τράπεζες κατάλαβαν ότι μπορούσαν να βγάλουν πάρα πολλά χρήματα δανείζοντας τον οποιονδήποτε, τότε το παιχνίδι έγινε «δάνεισε όσο περισσότερα μπορείς και μην ανησυχείς αν θα τα πάρεις πίσω».

Δείτε αυτόν τον πραγματικά πανέξυπνο τρόπο που βρήκε η αγορά χρήματος για να βγάλει περισσότερα κέρδη. Η τράπεζα που έχει γεμίσει με εκατομμύρια υποθήκες σπιτιών από τα δάνεια που έχει δώσει, ξεφορτώνεται τα δάνεια αμέσως. Πως; Ιδρύει μια offshore εταιρεία και της πουλάει τα δάνεια. Η offshore παίρνει τα δάνεια και τα κόβει σε εκατοντάδες επενδυτικά πακέτα – ομόλογα, όπου μέσω της Γουόλ Στρίτ αγοράζονται από επενδυτές σε όλο τον πλανήτη. Έτσι στην «παγκοσμιοποιημένη» εποχή μας, το δάνειο ενός αμερικανού πολίτη, μπορεί να βρίσκεται στα χέρια ενός επενδυτή απ’ το Πεκίνο.

Το οικοδόμημα των στεγαστικών δανείων κατέρρευσε όταν οι δανειζόμενοι δεν κατάφερναν να αποπληρώσουν τα δάνεια τους. Τα ρίσκα ήταν πολύ μεγαλύτερα, από αυτά που οι μάγοι του καπιταλισμού είχαν υπολογίσει. Οι τράπεζες είχαν πουλήσει αέρα, οι μεσάζοντες είχαν πουλήσει αέρα, οι επενδυτές αγόρασαν αέρα. 8 τρισεκατομμύρια δολάρια διακινούνταν με αυτόν τον τρόπο.

Η ασυδοσία της ανεξέλεγκτης αγοράς καταβρόχθισε πρώτα τους ίδιους τους δημιουργούς της. Ο τραπεζικός κολοσσός Bear Sterns με οχτώ δεκαετίες ζωής κατέρρευσε μέσα σε δύο μέρες. Όλες οι τράπεζες σημείωσαν απώλειες δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Και μετά ακολούθησε μια παγκόσμια χιονοστιβάδα. Η παγκόσμια ζημιά υπολογίζεται σε 1 τρις δολάρια. Γεγονός που προκάλεσε τεράστια αύξηση σε βασικά τρόφιμα παγκοσμίως. Που με την σειρά του έκανε τους εξαθλιωμένους της Αιτής και τους φτωχούς της Αιγύπτου να συγκρούονται με την αστυνομία, αντιμετωπίζοντας το φάσμα της πείνας.

Το τέλος μιας αυτοκρατορίας; « Τίποτε δεν διαρκεί για πάντα» λέει η οικονομολόγος του Πανεπιστημίου Κολούμπια Γκρετσιέλα Τσιτσιλίνσκι. «Πρόκειται για ένα οικονομικό σκάνδαλο, που θα αφήσει βαθειά χαραγμένες τις πληγές του στον κοινωνικό ιστό και θα στείλει και άλλους άστεγους στους δρόμους».

«Αν εξοικονομούσαμε όσα ξοδεύουμε στο Ιράκ δεν θα είχαμε πρόβλημα» επισημαίνει ο Τζέιμς Σάντερς κοινοτάρχης του Far Rockaway της Νέας Υόρκης. «Αλλά δεν μπορείς να έχεις σφαίρες και γάζες την ίδια την στιγμή… Δεν μπορείς να έχεις σφαίρες και ψωμί την ίδια στιγμή… Πρέπει να διαλέξεις.»