29 Μέρες

• Σενάριο, Σκηνοθεσία: Γιώργος Αυγερόπουλος
• Επιτόπια Έρευνα & Οργάνωση Θέματος: Γεωργία Ανάγνου
• Διεύθυνση Παραγωγής: Αναστασία Σκουμπρή
• Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιάννης Αυγερόπουλος
• Έρευνα: Ανδρέας Βάγιας
• Μοντάζ: Γιάννης Μπιλήρης, Άννα Πρόκου
• Μουσική: Γιάννης Παξεβάνης

«Όταν ο λαός αποφασίσει να ζήσει

η μοίρα θα ανταποκριθεί.

Η νύχτα θ’ αποβάλλει το πέπλο της,

κι όλα τα δεσμά θα λυθούν»

Αμπού αλ- Κασίμ αλ-Σάμπι, Τυνήσιος ποιητής

Είναι μια πράξη απόγνωσης. Ο νεαρός Μοχάμεντ Μπουαζίζι, που κερδίζει τα προς το ζην ως πλανόδιος μανάβης στην επαρχιακή πόλη Σίντι Μπουζίντ, στο νότο της Τυνησίας, στέκεται μπροστά στο κτίριο της νομαρχίας και αυτοπυρπολείται. Είναι ένας ακραίος τρόπος για να καταγγείλει ένα καθεστώς που δεν ακούει τη φωνή του, όπως και κανενός πολίτη που ασφυκτιά μέσα στην καταπίεση, την αδικία και τη φτώχεια.

«Αντιπροσωπεύει όλους τους νέους της Τυνησίας, που στην ηλικία αυτή θα μπορούσαν να έχουν μια καλύτερη δουλειά και για τους οποίους ο θάνατος φτάνει να είναι καλύτερος από μία τέτοια ζωή», τονίζει ο Καθηγητής Δικαίου Αμπντελουαχάμπ Ματάρ.

Η πράξη του Μπουαζίζι είναι η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι. Με αφορμή το θάνατό του χιλιάδες άνθρωποι διεκδικούν το δικαίωμά τους στη ζωή, ενάντια σ’ ένα καθεστώς που φορά το προσωπείο του ελεύθερου, κοσμικού και δημοκρατικού κράτους. Η βιτρίνα, όμως, που με επιμέλεια έχει δημιουργήσει ο Πρόεδρος της χώρας Μπεν Αλί και βολικά έχει αποδεχτεί η διεθνής κοινότητα, ραγίζει. Και πίσω της αποκαλύπτεται μια στυγνή δικτατορία, που έχει καταδικάσει τους ανθρώπους στην ανέχεια.

«Η δουλειά είναι δικαίωμα, ω, φατρία των κλεφτών», είναι το σύνθημα που οδηγεί τους εξεγερμένους στο Σίντι Μπουζίντ. Ζητούν δουλειά, ελευθερία και αξιοπρέπεια. Οι μάχες με την αστυνομία μαίνονται μέρα και νύχτα και η πόλη μετατρέπεται σε εμπόλεμη ζώνη. Φωτιές, δακρυγόνα, πετροπόλεμος, αληθινά πυρά… «Είμαι έτοιμος να πεθάνω, αυτή τη στιγμή να μπω μπροστά στις σφαίρες, αν ξέρω ότι όλος ο κόσμος θα κερδίσει την ελευθερία του», εξομολογείται φορτισμένος ο Φαϊζέλ Ελ Νάζι, που συμμετέχει στις συγκρούσεις. Ο 22χρονος αδερφός του Χουσίν, είναι ο δεύτερος νέος που πέφτει νεκρός στο Σίντι Μπουζίντ.

Τα Μ.Μ.Ε. της Τυνησίας, που ελέγχονται από το καθεστώς, προσπαθούν να αποσιωπήσουν τα πάντα. Οι κάτοικοι όμως ξέρουν πως αυτή τη φορά πρέπει να σπάσουν το φράγμα της σιωπής, που έχει βυθίσει προηγούμενες εξεγέρσεις στο σκοτάδι της ανυπαρξίας. Το διαδίκτυο, λοιπόν, γίνεται ένα ακόμα όπλο των εξεγερμένων, που με την πέτρα στο ένα χέρι και το κινητό στο άλλο, καταγράφουν ό,τι συμβαίνει και προσπαθούν να το διαδώσουν. Ο αντικαθεστωτικός και μακρινός συγγενής του αυτόχειρα, Αλί Μπουαζίζι, παίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια. «Ελπίζοντας στη δημοσιοποίηση της φωνής μας, αναρτούμε στο διαδίκτυο ό,τι έχουμε τραβήξει με το κινητό και τις κάμερες, ώστε να συμμετάσχει όσο το δυνατό περισσότερος κόσμος», μας εξηγεί.

Η εξέγερση μεταδίδεται αστραπιαία και σε άλλες πόλεις της επαρχίας. «Το καθεστώς προσπαθεί να πνίξει τον κόσμο στο αίμα και αρχίζει να πυροβολεί. Αλλά αντί ο κόσμος να σιωπά και να ηρεμεί σε ένα χωριό, ξεσηκώνεται σε άλλα δέκα, και έτσι ο μηχανισμός ασφαλείας του Μπεν Αλί εκπνέει», μας ιστορεί ο Γιαχάουι Μοκτάρ. Ο ίδιος είναι πρώην Δικαστικός, που 10 χρόνια πριν αντιπαρατέθηκε δημόσια με το καθεστώς, όταν εκ της θέσεώς του κατήγγειλε τις παραβιάσεις της Δικαιοσύνης. Έκτοτε βρίσκεται στο στόχαστρο, στρατευμένος στον αγώνα για τη δημοκρατία.

«Στη διάρκεια της 23χρονης διακυβέρνησης του Μπεν Αλί, το καθεστώς καταδίκασε περισσότερους από 45.000 ανθρώπους για τη δράση τους, δεκάδες αγωνιστές πέθαναν στα κρατητήρια της Αστυνομίας ή στις φυλακές από τα βασανιστήρια», τονίζει ο δημοσιογράφος Φάχεμ Μπουκαντούς. Η επανάσταση βρίσκει και τον ίδιο στη φυλακή, καθώς είχε διαπράξει το έγκλημα να καλύψει μια προηγούμενη εξέγερση, περίπου 3 χρόνια πριν. Είναι ο τελευταίος πολιτικός κρατούμενος που απελευθερώνεται μετά την πτώση του Μπεν Αλί.

«Με μια λέξη, είναι δικτατορία. Με όλη τη σημασία της λέξης», σημειώνει ο Αλί Ραγιάντι, αντιπρόεδρος του Ισλαμιστικού κόμματος Ενάχντα. «Μια δικτατορία που βασίζεται στην αστυνομία και όχι το στρατό, κι αυτή κατά τη γνώμη μου, είναι η χειρότερη δυνατή». Οι μουσουλμάνοι πληρώνουν το βαρύτερο τίμημα, καθώς λειτουργούν ως ο αποδιοπομπαίος τράγος του καθεστώτος, το οποίο επικαλείται την καταπολέμηση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, για να κερδίσει την εύνοια της Δύσης. Περισσότεροι από 35.000 άνθρωποι οδηγούνται στη φυλακή. Ο ίδιος ο Αλί Ραγιάντι πέρασε 14 χρόνια στην απομόνωση και απορεί πώς μπορεί να σταθεί στα πόδια του, ή δεν έχει τρελαθεί. «Η Ευρώπη ξέρει. Δίνει λεφτά στον Μπεν Αλί για να μας σφαγιάζει. Γιατί όλα αυτά με τί λεφτά γίνονται; Με τα λεφτά των Ευρωπαίων», τονίζει οργισμένος ο οικονομολόγος Φάτι Τζέρμπι.

Το 1994, ο Μπεν Αλί παντρεύεται τη Λέιλα Τραμπελσί. Και οι δύο έχουν πολυπληθείς οικογένειες, με πολλά αδέλφια, κουμπάρους και ξαδέλφια, που λυμαίνονται το κράτος. Οι Τυνήσιοι τους αποκαλούν «φατρία των Τραμπελσί». «Τα άτομα αυτά δεν είναι πολιτικά όντα, να ενδιαφέρονται δηλαδή για το δημόσιο συμφέρον. Δρουν στην Τυνησία ως συμμορία, ως μαφία!», καταγγέλλει ο Αμπντελουαχάμπ Ματάρ. Και ο Φάτι Τζέρμπι συμπληρώνει: «Οι Τυνήσιοι δουλεύουν προκειμένου να πλουτίσει ο Μπεν Αλί!» Οι Τραμπελσί ιδιωτικοποιούν όλο τον δημόσιο τομέα, με αγοραστές τους ίδιους, για εξευτελιστικά ποσά. Η διαφθορά πνίγει κάθε οικονομική δραστηριότητα και καταλύει κάθε αίσθημα κοινωνικής δικαιοσύνης. Σε συνδυασμό με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόζει το καθεστώς, η ανεργία, ειδικά για τους νέους στις περιοχές της ενδοχώρας, μακριά από τα τουριστικά παράλια και τα βλέμματα των επισκεπτών, ξεπερνά σε ποσοστό το 35%.

Η επανάσταση φτάνει πια στην Τύνιδα. Συγκλονισμένοι από όσα συμβαίνουν στην επαρχία, οι δικηγόροι είναι από τους πρώτους που τολμούν να διαμαρτυρηθούν δημόσια στην πρωτεύουσα. «Βαρεθήκαμε», λέει η Λέιλα Μπεν Ντόμπα, μια από τις πρωτεργάτριες των συγκεντρώσεων, «βαρεθήκαμε να βλέπουμε νέους να αυτοπυρπολούνται, ζητώντας δουλειά, ζητώντας αξιοπρέπεια».

Το καθεστώς προχωρά σε συλλήψεις ακτιβιστών, μπλόγκερ, αλλά και ενός ράπερ, του Ελ Ζενεράλ, που οι στίχοι των τραγουδιών του έχουν γίνει σύνθημα στα στόματα των διαδηλωτών. «30 άτομα περικύκλωσαν το σπίτι μου. Μπήκαν μέσα και πολύ γρήγορα με πήραν στο κτίριο του Υπουργείου Εσωτερικών. Με ανέκριναν για τρεις μέρες θέλοντας να δουν ποιος με υποκινεί. Και ήθελαν να μην αναφέρομαι στον πρόεδρο και τη γυναίκα του στα τραγούδια μου», θυμάται.

Οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις σε όλες τις επαρχιακές πόλεις της Τυνησίας εντείνονται. Χιλιάδες άνθρωποι κατεβαίνουν στον δρόμο. Το καθεστώς σε πανικό αποφασίζει να τους καταστείλει με σφαίρες. Αστυνομικοί πυροβολούν τα πλήθη, ελεύθεροι σκοπευτές με πολιτικά σκορπούν τον θάνατο. Στην Κασερίν, στη Θάλα, στο Ρεγκέμπ, στη Σφάξ, γίνεται μακελειό. Οι σφαγές συγκλονίζουν την Τυνησία και ο χρόνος για το καθεστώς αρχίζει να κυλάει αντίστροφα. Ο Μπεν Αλί προσπαθεί με ένα τηλεοπτικό διάγγελμα να κατευνάσει την κατακραυγή και υπόσχεται τα πάντα… Κανείς όμως δεν τον πιστεύει πια.

Την επόμενη μέρα, μπροστά στο Υπουργείο Εσωτερικών, κτίριο-σύμβολο της καταπίεσης και τόπο άγριων βασανιστηρίων, πραγματοποιείται η μεγαλύτερη διαδήλωση που έχει λάβει ποτέ χώρα στην Τύνιδα. «Είναι πραγματικά ο λαός. Δεν είναι ούτε οι πολιτικοί, ούτε οι συνδικαλιστές, ούτε κανένας. Είναι ο λαός», θυμάται ο Γιαχαούι Μοκτάρ. Μια κραυγή βγαλμένη από τα στόματα χιλιάδων ανθρώπων δονεί ρυθμικά τη διαδήλωση: «Ξεκουμπιστείτε!» Ο Μπεν Αλί και η οικογένειά του δραπετεύουν από τη χώρα. Το τίμημα δεν είναι μικρό. Το αίμα συνολικά 300 νεκρών ποτίζει το δέντρο της αλλαγής στην Τυνησία. Οι μνήμες είναι ακόμα ζωντανές στα βουρκωμένα μάτια της Λέιλα Μπεν Ντόμπα: «Δεν είναι πια η εποχή των κυβερνήσεων, είναι η εποχή των λαών».